Vlaanderen: voorop, en toch verliezen...
Triomf van de Dood (detail), van de Vlaamse schilder Pieter Brueghel de Oude, 16de eeuw
Het verraad van Waterdunen speelt zich voor een deel af in Vlaanderen. De meidenbende vlucht daar uiteindelijk weg. Dat is geen toeval. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog vluchtten in totaal 100.000 tot 150.000 Vlamingen naar de Noordelijke Nederlanden.
De tragiek van Vlaanderen is dat de Vlamingen vooraan liepen in de opstand tegen Spanje en dat zij 80 jaar later tot de verliezers behoorden.
De Beeldenstorm, in de zomer van 1566, wordt vaak beschouwd als het begin van de Tachtigjarige Oorlog. De Beeldenstorm begon in Vlaanderen en drong in de maanden daarna door tot de Noordelijke Nederlanden.
IN BEDWANG
In de oorlog die daarna begon, verloren de Spaanse bevelhebber Alva (FOTO LINKS) en zijn opvolgers vaak van de Noord-Nederlanders, maar de Vlamingen konden zij wel in bedwang houden. Daar zijn verschillende redenen voor.
Om te beginnen waren er in Vlaanderen meer Spaanse troepen aanwezig dan in het Noorden. De onderdrukking in Vlaanderen was daarom ook heviger.
In de tweede plaats kon Vlaanderen minder gebruik maken van het water als wapen. In Zeeland, Holland en andere Noordelijke provincies lieten de opstandelingen vaak grote stukken land onder water lopen om de Spaanse troepen tegen te houden.
SPAANSE FURIE
Vlaanderen leed erg onder de Spaanse overheersing. Spaanse soldaten die een half jaar geen geld hadden gehad, plunderden Antwerpen in 1576. Bij deze Spaanse Furie werden duizenden mannen, vrouwen en kinderen vermoord. Voor Antwerpen was hiermee de maat vol en datzelfde jaar nog koos de stad voor de opstand. Nog geen tien jaar later moest Antwerpen zich weer aan de Spanjaarden overgeven.
Om de Spanjaarden dwars te zitten sloten de Hollanders en de Zeeuwen toen de Westerschelde af voor de scheepvaart, waardoor de Antwerpse haven niet meer vanuit zee bereikbaar was. De handel kwam tot stilstand, dat was een enorme klap voor deze stad. Duizenden Vlamingen vluchtten weg uit Antwerpen en gingen naar Holland en Zeeland. Antwerpen, een van de belangrijkste steden van West-Europa, dat in 1585 nog 80.000 inwoners telde, had er vier jaar later nog maar 42.000 over.
GOUDEN EEUW
Ook uit andere Vlaamse steden trokken mensen weg. Wetenschappers, kunstenaars en handelaren vonden in Holland en Zeeland de vrijheid die ze zochten. Al die Vlamingen werkten daar mee aan een grote economische opbloei: de Gouden Eeuw. De Zuidelijke Nederlanden raakten steeds verder achterop.
Aan het einde van de Tachtigjarige Oorlog, bij de Vrede van Münster in 1648 (SCHILDERIJ LINKS), bedongen Amsterdamse kooplieden zelfs een definitieve afsluiting van de Schelde. Dat betekende de totale ondergang van de Antwerpse haven, ooit de grootste en machtigste van heel West-Europa. Amsterdam werd daardoor machtiger en belangrijker.
GRENS DOOR HET TAALGEBIED
Bij die Vrede van Münster kwam er een grens te lopen tussen de Noordelijke Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de Zuidelijke (Spaanse en later Oostenrijkse) Nederlanden. Die grens liep dus dwars door het Nederlandse taalgebied.
Nederland ontwikkelde zich vervolgens tot een belangrijke koloniale en zeevarende mogendheid. Vlaanderen daarentegen keerde terug onder het gezag van slappe Spaanse vorsten. Daarmee trad een verval in, dat heel de 17e en 18e eeuw bleef voortduren. De vaart naar Antwerpen werd pas in 1795 weer vrijgegeven.
BRONNEN
Wie meer wil lezen over hoe Vlaanderen geleden heeft onder het Spaanse juk, mag de Tijl Uilenspiegel niet overslaan: "De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemrijke dagen van Uilenspiegel en Lamme Goedzak, in Vlaanderenland en elders", door Charles De Coster. De wat ouderen kunnen ook lezen: "Het Geuzenboek", van Louis Paul Boon, Amsterdam 1979.
Meer feiten : Dordrecht - Mochilero - Meidenbende - Spanjaarden - Don Pacheo - De kou en de regen - Waterdunen - Inquisitie - Vlissingen - Westkappelse Engel - Vlaanderen - Vluchtelingen - De geuzen - Eten en drinken - Muziek - Wilhelmus - De Zwarte Dood - Waterhonden .